Joy Division | Closer

Releasejaar: 1980  Label: Factory  Land: UK

Afspeelbron: Vinyl LP, Factory (FACT 25), 1980, UK

Met ‘Closer’ heeft Joy Division (Manchester) een van de best gewaardeerde post-punk platen allertijden afgeleverd. Producer Martin Hannett wist samen met Joy Division een sound te creëren die eigenlijk nooit meer is geëvenaard.

Al direct vanaf het begin wordt een bijzonder donkere sfeer gecreëerd. Met ‘Atrocity Exhibition’ worden we een duistere wereld ingetrokken. Het alsmaar herhalende drumloopje in combinatie met de krassende gitaren en andere sfeerbepalende geluiden maken dat dit klinkt als een van de eerste vormen van industrial muziek. Je loopt bijna letterlijk door een absurde wereld waar de vreemdste en meest afschuwelijke wezens worden tentoongesteld in de ‘Atrocity Exhibition’. Het lijden en de wanhoop die spreken diep vanuit het binnenste van deze wezens weerklinken in het stemgeluid van Ian Curtis. Zelden geeft muziek zo sterk het gevoel dat je een kijkje krijgt in de gruwelijke krochten van een hel op aarde. Gelukkig weten wij dat we hier weer uit kunnen stappen, maar op dezelfde manier als je als mens soms even lekker kan kicken op een afschuwelijke horrorfilm, kun je je met deze muziek even wentelen in de onheilspellende sfeer die dit nummer oproept.

In ‘Isolation’ wordt het industriële tintje vastgehouden. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de manier waarop Martin Hannett deze plaat heeft geproduceerd. Persoonlijk krijg ik bij de eerste klanken altijd al direct de neiging om op een statische wijze mee te dansen, alsof ik spontaan gehypnotiseerd word door de muziek. Hoewel het in principe vrij eentonige muziek is werkt het zeer opzwepend als het je in de greep krijgt.

Statische drums, maar een stuk trager, domineren ook het volgende nummer. ‘Passover’ vertelt het verhaal van iemand die worstelt met het leven en nu de balans volledig kwijtgeraakt is. Hopeloos vraagt hij zich af hoe hij dit nog langer kan volhouden. De muziek is vrij minimalistisch. De bas en gitaar spelen precies de noten en akkoorden, die nodig zijn om de juiste spanning en sfeer van wanhoop te creëren ter ondersteuning van Ian’s woorden. Als je al geen woord zou verstaan van wat er gezongen wordt, voelt waarschijnlijk iedereen de lading van dit nummer wel aan.

De zware thematiek die draait om psychisch lijden en wanhoopsgevoelens gaat als een rode draad door dit album. Op ‘Colony’ lijkt er sprake te zijn van complete vervreemding van wat er om hem heen gebeurt. Overgelaten aan zijn lot zonder te begrijpen waarom. De muziek vertolkt een soort poging ergens houvast te vinden, maar het is onmogelijk. Rennen stilstaan, rennen stilstaan… Het gevoel in de steek gelaten te zijn door degene die je vertrouwde. Het kan niet waar zijn, maar het is waar. Joy Division begrijpt de kracht van eenvoud en weet daarmee het gevoel over te brengen.

Rauw, strak, somber, ernstig, maar ook op een bepaalde manier intrigerend en mysterieus zijn woorden die passen bij dit album. Hoe kan iets dat zo pijnlijk klinkt je zo in zijn greep krijgen? Er lijkt meestal geen enkele uitweg meer, zowel de teksten als de muziek kunnen het gevoel geven dat de situatie waarin de hoofdrolspeler verkeert alleen nog maar slecht kan aflopen. Of je nou links- of rechtsom gaat, de weg loopt dood. In ‘A Means to an End’ lijkt het erop dat de hoofdpersoon een zielsverwant had gevonden, maar uiteindelijk blijkt ook dat niet meer geweest dan een luchtbel. Een sterk gevoel van teleurstelling klinkt door in dit nummer.

De B kant van de plaat begint met de vette bas en strakke drums van ‘Heart and Soul’. Een dun laagje synth legt precies de juiste sfeer erin. De eenvoudige maar effectieve gitaarakkoorden geven verderop in het nummer uiting aan hoe iemand verscheurd wordt door het moeten maken van de pijnlijke keuze tussen zijn hart en zijn ziel. Welke keuze hij ook maakt, een van beide zal hoe dan ook branden. Ian zingt het op bijna berustende wijze. Ook hier weer is de pijn niet meer te ontlopen.

Elk nummer op deze plaat draagt een zwaar gevoel met zich mee. Ik voel in elke cel van mijn lichaam dat dit menens is. De overtuigende klanken van Ian’s zang zijn het grootste bewijs dat hier geen toneelstukje wordt opgevoerd. Dit is uit het ware leven gegrepen.

Bezwerend, opzwepend, krachtig en tegelijkertijd volledig berustend in de wanhoop. Dit gaat zo verdomde diep dat ik het met moeite in woorden kan vangen. ‘Twenty Four Hours’ is voor mij het allerallerbeste wat maar te vinden is in dit genre en sowieso als het gaat om het overbrengen van gevoel door middel van muziek. Ik voel me meegesleurd in de belevingswereld van een ander en lijk bijna te kunnen uittreden als ik me mee laat voeren door dit nummer.

De afsluitende nummers van deze plaat zijn sowieso zwaar en troosteloos. Het einde is op de hele plaat nabij, maar de B kant brengt ons volledig op onze knieën. ‘The Eternal’ lijkt wel over de dood te gaan als je de eerste zinnen hoort: ‘Procession moves on, the shouting is over. Praise to the glory of loved ones now gone.’ Het schijnt echter te gaan over een verstandelijk gehandicapte jongen die nooit verder kwam dan de tuin van het huis waarin hij woonde. Hoe dan ook, het trage, sombere dat het nummer voortsleept lijkt op het volledig wegzinken in het lot dat geen uitweg meer kent. Acceptatie van het noodlot: ‘Accept like a curse, an unlucky deal’. Dit was het dan, er is geen keuze meer, vaarwel, is wat ik erin hoor.

En ja, deze trip komt ten einde. En de afsluiter is grandioos en gepast. Het is alsof het noodlottige einde wordt opgetild door een ultiem gevoel dat acceptatie van het noodlot omzet in een volledig loslaten en open staan voor een volgende fase. Gevoelsmatig de dood, die tegelijkertijd een nieuw begin is en anders op zijn minst een einde van alle ellende. ‘Decades’ tilt het einde naar een ander niveau en laat als het ware zien dat er een schoonheid huist in zelfs het ergste lijden. Al wordt dat natuurlijk op het moment zelf niet zo door de persoon ervaren. Het nummer wordt grotendeels gedragen door synths  en ze gaan door merg en been, door hart en ziel. Volledige overgave is alles wat rest.

Toen ik Joy Division als tiener leerde kennen, wist ik hun muziek nog niet zo goed te doorgronden. Het heeft bij mij een ontwikkeling doorgemaakt. In het begin vond ik een aantal nummers goed. Ik heb wat moeite gehad om aan Ian’s stem te wennen. Door de jaren, met de ontwikkeling van mezelf als persoon, is de muziek me steeds meer gaan raken en ben ik het beter gaan vinden. Uiteindelijk is het zover gekomen dat ik dit gewoon onwerelds goed ben gaan vinden.  De hele sound die wordt neergezet en het gevoel dat wordt overgebracht is wat mij betreft door geen enkele andere band ooit maar benaderd. Wat niet wil zeggen dat andere muziek me niet zo veel kan raken, het is meer dit specifieke gevoel, dat alleen Joy Division bij me heeft weten over te brengen. Niet voor niks is ‘Closer’ een van mijn favoriete albums allertijden.

Luister signature song: Twenty Four Hours